Page 109 - Geleceğin İnşası Eğitim 2002-2024

Giriş Eğitim, bireylerin bilgi, beceri, tutum ve değer edinerek toplumsal yaşama etkin bir şekilde
katılmalarını sağlayan yapılandırılmış bir süreci ifade etmektedir. Bu süreç, bireylerin kişisel gelişimlerini
Günümüzde bireylere küresel düzeyde rekabet gücü sağlayacak 21. yüzyıl becerilerini edindirmenin desteklerken, toplumun kültürel ve sosyal yapısına uyum sağlamalarına imkân tanımaktadır (Akyüz,
temel kaynağının eğitim olduğu söylenmektedir (Krstic vd., 2020). Bireylerin aldığı eğitimin niteliğinin 2020). Eğitim sürecindeki demokratik yaklaşım ve anlayış, bireyin temel insan haklarını içselleştirerek
EĞİTİME KATILIM VE EĞİTİMDE FIRSAT EŞİTLİĞİ
artması kısa vadede bireye; uzun vadede ise ülke kalkınmasına katkı sağlamaktadır. Ülkeler eğitimin yetişmesine imkân vermektedir (Tabak, 2019). Bu imkân eğitimle amaçlanan istendik davranış
sağladığı katkılardan en yüksek ölçüde yararlanmak için eğitimin kapsayıcılığını artırmaya çalışırken, geliştirebilen bireylerin sayısını arttırarak kültürel ve toplumsal uyuma katkı sağlamaktadır. Günümüzde
aslında toplumun tamamının eğitime erişimini hedeflemektedir. Toplumdaki tüm kesimlerin eğitim toplumsal bütünleşmenin sağlanmasının, birlikte yaşama imkânını geliştirmenin, bireylerin hayat
olanaklarından aynı şekilde yararlanabilmesi ve bireyin demografik özelliklerinden bağımsız olarak kalitesini ve niteliğini yükseltmenin, demokratik siyasal sistemi yaşatmanın en geçerli yolu bireylere
EĞİTİMİN DEMOKRATİKLEŞMESİ,
eğitime erişiminin sağlanması eğitimde fırsat eşitliği bağlamında değerlendirilmektedir (Medina-Garcia demokratik değer ve becerileri kazandırmaktır (Özpolat, 2010). Bunun yanında, toplumda güven
vd., 2020). duygusunun gelişmesi, devlet-vatandaş, birey-toplum ilişkisinde insani ve akılcı bir anlayışın egemen

olması da demokrasiye dayalı bir eğitim anlayışının varlığını gerektirmektedir. Bu gereklilik eğitimin
Eğitimin demokratikleşmesi:
demokratikleşmesinin ne ölçüde önem arz ettiğini ortaya koymaktadır.
> Eğitime katılım ve eğitimde fırsat eşitliği kavramları, eğitimde toplumsal adaletin sağlanabilmesi

Demokratikleşme, bir toplumun bireylerinin yönetim süreçlerine daha geniş katılımını sağlayacak
için gerekli ve önemli unsurlardır.
bir yapıya kavuşmasını ifade etmektedir. Demokratikleşme, insan haklarına saygı, eşitlik, şeffaflık ve
> Eğitimin demokratikleşmesi, eğitime katılım ve eğitimde fırsat eşitliği kavramları günümüz
hesap verebilirlik gibi temel demokratik değerlerin güçlendirilmesi süreçlerini içermektedir (Diamond,
eğitim sistemlerinin temel dayanakları arasında yer almaktadır (Özçelik, 2024).
1999). Bu süreç, sadece siyasi oluşumları değil, aynı zamanda eğitim gibi diğer toplumsal alanları da
> Demokratik bir ağa dayalı sistem ile gerçekleşmektedir. Bu bağlamda demokrasinin özünü kapsamaktadır (Held, 2006). Eğitimin demokratikleşmesi, eğitim sistemi içinde bireylerin, eşit olarak
oluşturan katılım ve fırsat eşitliği ilkeleriyle de kurgulanan sistemin beslenmesi gerekmektedir temsil edilmesini, katılımı ve karar alma süreçlerine dâhil edilmesini ifade etmektedir. Demokratikleşme,

(Apple, 2013). toplumun tüm kesimlerinin ihtiyaçlarına yanıt verebilmesi için eğitim politikalarının da adil ve katılımcı
bir biçimde kurgulanması anlamına gelmektedir (Dewey, 1916). Eğitimin demokratikleşmesi; eğitim
Eğitimin demokratikleşmesi için öncelikle okulların demokratik bir yapıya kavuşturulması
hakkından faydalanmanın demokratikleşmesi, eğitimin içeriğinin yani programların ve ders kitaplarının
hususunda gerekli yasal düzenlemelerin oluşturulması gerekmektedir. Buradan yola çıkarak bu
106 107
bilimsel ve çağdaş bir niteliğe kavuşturulması; eğitimde yönetim ve denetim mekanizmalarının da
başlık çerçevesinde Türkiye’de eğitimin demokratikleşmesi, eğitime katılım ve eğitimde fırsat eşitliği
demokratikleştirilmesi ile sağlanabilir.
kavramları tanımlanırken bu kavramlara ilişkin 2002-2024 yılları arasındaki ulusal ve uluslararası üst
politika belgelerindeki gelişim ve dönüşüm incelenmiştir. Bu bağlamda 2002-2024 yılları arasındaki
Eğitimin demokratikleşmesi, öğrencilerin düşüncelerini özgürce ifade edebildiği, eleştirel düşünme
süreçte yaşanan önemli kırılma noktaları dikkate alınarak kronolojik olarak eğitimin demokratikleşmesi,
becerilerini geliştirdiği ve bireysel haklarının korunduğu bir ortamı oluşturmayı amaçlamaktadır. Eğitimde
eğitime katılım ve eğitimde fırsat eşitliği kavramları irdelenmiştir.
demokratikleşme ile, özellikle karar alma süreçlerine daha geniş katılım, eğitimde fırsat eşitliğinin
sağlanması ve bireylerin demokratik değerlerle yetiştirilmesi amaçlanmıştır. Eğitimde demokratikleşme,
1. Eğitimin Demokratikleşmesi, Eğitime Katılım ve Eğitimde Fırsat Eşitliği
eğitimde fırsat eşitliğinin sağlanarak eğitim süreçlerinin daha katılımcı, adil ve şeffaf olarak yürütülmesini
Eğitimin demokratikleşmesi sürecine eğitimin etkisini anlamak, farklı değişkenlerin incelenmesini ve yaygınlaştırılmasını içermektedir (Güçlü, 2020). Eğitimin demokratikleşmesi, eğitim süreçlerinin
gerektiren karmaşık bir olguyu ifade etmektedir. Bu araştırmada eğitimin demokratikleşmesi, 2002- demokratik ve insan hakları değerlerinin temel alınarak kurgulanması olarak değerlendirilmektedir.
2024 yılları arasındaki ulusal ve uluslararası üst politika belgeleri ve bu tarihlerde kırılma noktası olarak Öğrencilerin eleştirel düşünme becerilerini geliştirmeyi, kendi hak ve sorumluluklarının bilincinde

değerlendirilebilecek gelişmeler çerçevesinde tanımlanmaya ve eğitimin demokratikleşmesinin kapsamı olmalarını ve katılımcı bir eğitim kültürünün oluşturulmasını kapsamaktadır. Eğitim sürecinin otoriter
çizilmeye çalışılacaktır. Eğitimin demokratikleşmesi kavramı eğitime katılım ve eğitimde fırsat eşitliği olmaktan uzaklaşıp, öğretmen ve öğrencilerin birlikte öğrenenler olarak konumlandığı iletişime dayalı
kavramları ile değerlendirilecektir. bir hale gelebilmesidir (Apple, 2011). Eğitimin demokratikleşmesi, eğitim sisteminin herkese eşit fırsatlar