Page 109 - Geleceğin İnşası Eğitim 2002-2024
P. 109

Giriş         Eğitim,  bireylerin  bilgi,  beceri,  tutum  ve  değer  edinerek  toplumsal  yaşama  etkin  bir  şekilde
            katılmalarını sağlayan yapılandırılmış bir süreci ifade etmektedir. Bu süreç, bireylerin kişisel gelişimlerini
 Günümüzde bireylere küresel düzeyde rekabet gücü sağlayacak 21. yüzyıl becerilerini edindirmenin   desteklerken,  toplumun  kültürel  ve  sosyal  yapısına  uyum  sağlamalarına  imkân  tanımaktadır  (Akyüz,
 temel kaynağının eğitim olduğu söylenmektedir (Krstic vd., 2020). Bireylerin aldığı eğitimin niteliğinin   2020). Eğitim sürecindeki demokratik yaklaşım ve anlayış, bireyin temel insan haklarını içselleştirerek
 EĞİTİME KATILIM VE EĞİTİMDE FIRSAT EŞİTLİĞİ
 artması kısa vadede bireye; uzun vadede ise ülke kalkınmasına katkı sağlamaktadır. Ülkeler eğitimin   yetişmesine  imkân  vermektedir  (Tabak,  2019).  Bu  imkân  eğitimle  amaçlanan  istendik  davranış
 sağladığı  katkılardan  en  yüksek  ölçüde  yararlanmak  için  eğitimin  kapsayıcılığını  artırmaya  çalışırken,   geliştirebilen bireylerin sayısını arttırarak kültürel ve toplumsal uyuma katkı sağlamaktadır. Günümüzde
 aslında  toplumun  tamamının  eğitime  erişimini  hedeflemektedir.  Toplumdaki  tüm  kesimlerin  eğitim   toplumsal  bütünleşmenin  sağlanmasının,  birlikte  yaşama  imkânını  geliştirmenin,  bireylerin  hayat
 olanaklarından  aynı  şekilde  yararlanabilmesi  ve  bireyin  demografik  özelliklerinden  bağımsız  olarak   kalitesini  ve  niteliğini  yükseltmenin,  demokratik  siyasal  sistemi  yaşatmanın  en  geçerli  yolu  bireylere
 EĞİTİMİN DEMOKRATİKLEŞMESİ,
 eğitime erişiminin sağlanması eğitimde fırsat eşitliği bağlamında değerlendirilmektedir (Medina-Garcia   demokratik  değer  ve  becerileri  kazandırmaktır  (Özpolat,  2010).  Bunun  yanında,  toplumda  güven
 vd., 2020).  duygusunun gelişmesi, devlet-vatandaş, birey-toplum ilişkisinde insani ve akılcı bir anlayışın egemen

            olması  da  demokrasiye  dayalı  bir  eğitim  anlayışının  varlığını  gerektirmektedir.  Bu  gereklilik  eğitimin
 Eğitimin demokratikleşmesi:
            demokratikleşmesinin ne ölçüde önem arz ettiğini ortaya koymaktadır.
   >  Eğitime katılım ve eğitimde fırsat eşitliği kavramları, eğitimde toplumsal adaletin sağlanabilmesi

               Demokratikleşme, bir toplumun bireylerinin yönetim süreçlerine daha geniş katılımını sağlayacak
 için gerekli ve önemli unsurlardır.
            bir  yapıya  kavuşmasını  ifade  etmektedir.  Demokratikleşme,  insan  haklarına  saygı,  eşitlik,  şeffaflık  ve
   >  Eğitimin  demokratikleşmesi,  eğitime  katılım  ve  eğitimde  fırsat  eşitliği  kavramları  günümüz
            hesap verebilirlik gibi temel demokratik değerlerin güçlendirilmesi süreçlerini içermektedir (Diamond,
 eğitim sistemlerinin temel dayanakları arasında yer almaktadır (Özçelik, 2024).
            1999).  Bu  süreç,  sadece  siyasi  oluşumları  değil,  aynı  zamanda  eğitim  gibi  diğer  toplumsal  alanları  da
   >  Demokratik  bir  ağa  dayalı  sistem  ile  gerçekleşmektedir.  Bu  bağlamda  demokrasinin  özünü   kapsamaktadır  (Held,  2006).  Eğitimin  demokratikleşmesi,  eğitim  sistemi  içinde  bireylerin,  eşit  olarak
 oluşturan katılım ve fırsat eşitliği ilkeleriyle de kurgulanan sistemin beslenmesi gerekmektedir   temsil edilmesini, katılımı ve karar alma süreçlerine dâhil edilmesini ifade etmektedir. Demokratikleşme,

 (Apple, 2013).  toplumun tüm kesimlerinin ihtiyaçlarına yanıt verebilmesi için eğitim politikalarının da adil ve katılımcı
            bir  biçimde  kurgulanması  anlamına  gelmektedir  (Dewey,  1916).  Eğitimin  demokratikleşmesi;  eğitim
 Eğitimin  demokratikleşmesi  için  öncelikle  okulların  demokratik  bir  yapıya  kavuşturulması
            hakkından faydalanmanın demokratikleşmesi, eğitimin içeriğinin yani programların ve ders kitaplarının
 hususunda  gerekli  yasal  düzenlemelerin  oluşturulması  gerekmektedir.  Buradan  yola  çıkarak  bu
 106                                                                                                       107
            bilimsel  ve  çağdaş  bir  niteliğe  kavuşturulması;  eğitimde  yönetim  ve  denetim  mekanizmalarının  da
 başlık  çerçevesinde  Türkiye’de  eğitimin  demokratikleşmesi,  eğitime  katılım  ve  eğitimde  fırsat  eşitliği
            demokratikleştirilmesi ile sağlanabilir.
 kavramları tanımlanırken bu kavramlara ilişkin 2002-2024 yılları arasındaki ulusal ve uluslararası üst
 politika  belgelerindeki  gelişim  ve  dönüşüm  incelenmiştir.  Bu  bağlamda  2002-2024  yılları  arasındaki
               Eğitimin demokratikleşmesi, öğrencilerin düşüncelerini özgürce ifade edebildiği, eleştirel düşünme
 süreçte yaşanan önemli kırılma noktaları dikkate alınarak kronolojik olarak eğitimin demokratikleşmesi,
            becerilerini geliştirdiği ve bireysel haklarının korunduğu bir ortamı oluşturmayı amaçlamaktadır. Eğitimde
 eğitime katılım ve eğitimde fırsat eşitliği kavramları irdelenmiştir.
            demokratikleşme  ile,  özellikle  karar  alma  süreçlerine  daha  geniş  katılım,  eğitimde  fırsat  eşitliğinin
            sağlanması ve bireylerin demokratik değerlerle yetiştirilmesi amaçlanmıştır. Eğitimde demokratikleşme,
 1.  Eğitimin Demokratikleşmesi, Eğitime Katılım ve Eğitimde Fırsat Eşitliği
            eğitimde fırsat eşitliğinin sağlanarak eğitim süreçlerinin daha katılımcı, adil ve şeffaf olarak yürütülmesini
 Eğitimin  demokratikleşmesi  sürecine  eğitimin  etkisini  anlamak,  farklı  değişkenlerin  incelenmesini   ve  yaygınlaştırılmasını  içermektedir  (Güçlü,  2020).  Eğitimin  demokratikleşmesi,  eğitim  süreçlerinin
 gerektiren karmaşık bir olguyu ifade etmektedir. Bu araştırmada eğitimin demokratikleşmesi, 2002-  demokratik  ve  insan  hakları  değerlerinin  temel  alınarak  kurgulanması  olarak  değerlendirilmektedir.
 2024 yılları arasındaki ulusal ve uluslararası üst politika belgeleri ve bu tarihlerde kırılma noktası olarak   Öğrencilerin  eleştirel  düşünme  becerilerini  geliştirmeyi,  kendi  hak  ve  sorumluluklarının  bilincinde

 değerlendirilebilecek gelişmeler çerçevesinde tanımlanmaya ve eğitimin demokratikleşmesinin kapsamı   olmalarını ve katılımcı bir eğitim kültürünün oluşturulmasını kapsamaktadır. Eğitim sürecinin otoriter
 çizilmeye  çalışılacaktır.  Eğitimin  demokratikleşmesi  kavramı  eğitime  katılım  ve  eğitimde  fırsat  eşitliği   olmaktan uzaklaşıp, öğretmen ve öğrencilerin birlikte öğrenenler olarak konumlandığı iletişime dayalı
 kavramları ile değerlendirilecektir.  bir hale gelebilmesidir (Apple, 2011). Eğitimin demokratikleşmesi, eğitim sisteminin herkese eşit fırsatlar
   104   105   106   107   108   109   110   111   112   113   114