Page 305 - Geleceğin İnşası Eğitim 2002-2024

AFET VE KRİZ DÖNEMLERİNDE EĞİTİM ÇALIŞMALARI
bir kurum ya da örgütün hızlı bir şekilde tepki vermesi gereken olumsuz gelişmeler, süreçler ve gerginlik
Giriş
durumları olarak anlaşılmaktadır (Tağraf ve Arslan, 2003, s. 150). Bu tanım, afetlerin toplum üzerindeki

Dünya genelinde ve Türkiye’de yaşanan afetler ile kriz dönemlerinin eğitim sistemleri üzerindeki geniş kapsamlı etkilerini ve bu etkilerin yönetilmesine yönelik ihtiyacı vurgulamaktadır.
etkileri, titizlikle incelenmesi gereken öncelikli bir çalışma alanı olarak karşımıza çıkmaktadır. Bu
Kriz yönetimi; potansiyel sorun ve tehlikelere yönelik uygun yanıt ve çözüm yöntemlerinin
bağlamda, afet ve kriz dönemlerinde eğitim çalışmalarının genel çerçevesi ele alınarak afet ve kriz
belirlenmesi, krize karşı koyacak önlemlerin uygulanması ve sürecin değerlendirilmesini içeren
süreçlerinin tanımı, kriz yönetimi ve bu dönemlerin eğitime etkileri konularına odaklanılmaktadır.
sistemli bir süreçtir (Sarı & Sarı, 2020). Çoğunlukla sorun, risk, belirsizlik, stres, gerginlik ve çatışma
Konunun öneminin vurgulanması, uluslararası politika belgelerindeki mevcut durum ve eğilimler
gibi kavramlarla ilişkilendirilen kriz dönemleri olumsuz bir bağlamda ele alınır. Bu dönemlerde kriz
üzerinden açıklanacak; ardından uluslararası düzeydeki çalışmaların yanı sıra Türkiye’deki gelişmelerin
yönetimi olağan yönetim yaklaşımlarından farklı olarak özel bir yönetimsel bakış açısına ihtiyaç duyar
seyri incelenecektir. Konuya ilişkin 2002-2024 yılları arasında yaşanan önemli kırılma noktalarına dikkat
(Bozkurt, 1998). Millî Eğitim Bakanlığı [MEB], çeşitli kriz dönemlerinde sergilediği başarılı uygulamalarla
çekilerek eğitim sisteminin bu süreçlerden nasıl etkilendiğine dair bilgiler sunulacaktır. Bu kapsamda, afet
kriz yönetimi literatüründe öne çıkan bir örnek oluşturmaktadır. Özellikle deprem ve salgın gibi acil
ve kriz dönemlerinde eğitimin sürdürülebilirliği ve niteliğinin artırılmasına yönelik ulusal ve uluslararası
durumlarda eğitim-öğretim süreçlerinin kesintiye uğramasını önlemek amacıyla hızlıca uzaktan eğitim
politikalar ile uygulamaların detaylı bir analizi gerçekleştirilmiştir.
uygulamalarını devreye alması, öğrencilere tablet ve internet erişimi sağlaması, öğretmen ve öğrencilere

Afet ve kriz dönemleri; insanların yaşamlarını aniden etkileyen ekonomik, siyasal, sosyal ve kültürel psikososyal destek hizmetleri sunması, MEB’in kriz yönetimi becerisinin örneklerindendir. Bu çerçevede
alanlarda mevcut düzeni bozan ve olumsuz sonuçlar doğuran olaylar zinciri olarak tanımlanabilir (AFAD, Bakanlığın kriz anlarında eğitimi sürdürülebilir kılma çabaları, kriz yönetimi literatüründeki hazırlıklı
2014, s. 107). Bu tür olayların doğru anlaşılabilmesi için kavramsal çalışmalar büyük önem taşımaktadır. olma, hızlı müdahale ve iyileşme ilkeleriyle uyum göstermektedir.
Afet tanımının net bir şekilde ortaya konması, afet yönetimi ve müdahale stratejilerinin geliştirilmesinde
Eğitim sistemleri; afet ve kriz dönemlerinde sürdürülebilirliğin sağlanması, toplumsal dayanıklılığın
kritik bir rol oynamaktadır. 7269 Sayılı Kanun ve ilgili yönetmeliklerde afet; insanları ve yerleşim alanlarını
artırılması ve kriz sonrası yeniden yapılanma süreçlerinin başarısı için kritik bir rol oynamaktadır. Bu
doğrudan veya dolaylı olarak etkileyen; fiziksel, ekonomik, sosyal ve çevresel kayıplara yol açan, normal
zorlu süreçlere eğitim sistemlerinin nasıl uyum sağladığı ve öğrencilerin akademik ile psikososyal
yaşamı kesintiye uğratan doğal, teknolojik veya insan kaynaklı olayların sonuçları olarak tanımlanmıştır
gelişimlerinin nasıl desteklendiği, afet ve kriz yönetiminin önemli bir parçası haline gelmiştir. Son yıllarda
(Tercan, 2011). Bir olayın afet olarak değerlendirilebilmesi için sadece gerçekleşmesi yeterli olmayıp aynı
yaşanan salgın, doğal afetler ve diğer krizler, eğitim politikalarının bu tür süreçlere hazırlanmasının
zamanda ciddi fiziksel, sosyal ve ekonomik kayıplara yol açması gerekmektedir (Ergünay, 1999). Bu
302 gerekliliğini bir kez daha gözler önüne sermiştir. Bu bağlamda, afet ve kriz dönemlerinde eğitim 303
kayıpların büyüklüğü, olayın meydana geldiği bölgenin yapısal dayanıklılığı, halkın afet konusundaki
çalışmaları hem küresel hem de yerel düzeyde uygulamaların incelenmesi ve gelecekteki olası krizlere
tecrübesi ve hazırlıklı olma düzeyi gibi çeşitli faktörlere bağlı olarak değişiklik göstermektedir. Dolayısıyla
karşı geliştirilebilecek stratejilerin değerlendirilmesi açısından büyük önem taşımaktadır.
afet kavramı temelde insan odaklı bir yaklaşımla ele alınmaktadır (Tercan, 2018).

1. Afet ve Kriz Dönemlerinde Eğitim Politikaları
Kriz kavramı, Türk Dil Kurumu (TDK) Sözlüğü’ne (2024) göre “bir ülkede veya ülkeler arasında,
toplumun ya da bir kuruluşun yaşamında görülen zor dönem, bunalım veya buhran” olarak Bu bölümde; Türkiye’de afet ve kriz dönemlerindeki eğitim politikaları ve yaşanan gelişmeler,

tanımlanmaktadır. Bu tanım, afetlerin toplumsal yansımaları ve kriz yönetimi bağlamında kavramsal bir COVID-19 salgını ve 6 Şubat Kahramanmaraş depremleri odağında ele alınmaktadır. Bu süreçler; eğitim
temel sunmaktadır. Afet ve Acil Durum Yönetimi Başkanlığı (AFAD), 19 Şubat 2011 tarihli ve 27851 sayılı sisteminin esnekliğini, adaptasyon kabiliyetini ve kriz anlarındaki müdahale stratejilerini anlamak
Resmî Gazete’de yayınlanan Afet ve Acil Durum Yönetim Merkezleri Yönetmeliği’nde de afet kavramını, açısından kritik öneme sahiptir. Özellikle bu olayların eğitim süreçlerine etkisi ve alınan önlemler,

toplumun tamamı veya belli bir kesimi için fiziksel, ekonomik ve sosyal kayıplar doğuran, normal hayatı ve eğitimde fırsat eşitliği, dijital erişim ve pedagojik yaklaşımlar açısından değerlendirilmektedir.
insan faaliyetlerini durduran veya kesintiye uğratan doğal, teknolojik ya da insan kaynaklı olaylar olarak
COVID-19 Salgınında Eğitim
tanımlamıştır. Ayrıca kriz, bir kurum veya kuruluşun temel hedeflerini tehdit eden ve varlığını olumsuz
etkileyen olaylar olarak ifade edilebilir. Bu tür durumlar, beklenmedik ve acil müdahale gerektiren olaylar Aralık 2019’da Çin’in Wuhan şehrinde tespit edilen COVID-19 virüsü, kısa bir sürede hızla dünya
olarak karşımıza çıkmaktadır (Can, 2002, s.418). Genel olarak bakıldığında kriz; önceden öngörülemeyen, geneline yayılmıştır. Dünya Sağlık Örgütü (WHO) tarafından 11 Mart 2020’de bu hastalık küresel bir