Page 274 - Geleceğin İnşası Eğitim 2002-2024

Giriş zamanda öğrencilerin eğitimde kalıcılığını ve akademik başarılarını artırmayı hedeflemiştir. Bu projeler
kapsamında; öğrencilere yönelik burs ve maddi yardımlar, ücretsiz ders kitapları dağıtımı, okul kıyafetleri
Eğitim; bireylerin sosyal, kültürel ve ekonomik gelişimini destekleyen temel bir unsurdur. Eğitime ve kırtasiye desteği gibi pek çok hizmet devreye alınmıştır. Ayrıca okullarda sağlanan yemek, taşımalı
ÖĞRENCİ DESTEK VE SOSYAL YARDIM HİZMETLERİ
erişimde fırsat eşitliğinin sağlanması, bir ülkenin kalkınması ve bireylerin kendilerini gerçekleştirmesi eğitim hizmetleri ve ücretsiz yardımcı kaynaklar gibi uygulamalar, dezavantajlı öğrencilerin eğitimde
için büyük önem taşımaktadır. Bu nedenle öğrenci destek ve sosyal yardım hizmetleri, eğitimde fırsat fırsat eşitliğinden yararlanmalarını sağlamıştır. Bu uygulamalar, öğrencilerin eğitim sistemine dâhil
eşitliğini güçlendirmek ve dezavantajlı öğrencileri öğrenim süreçlerinde desteklemek amacıyla hayata olmasını kolaylaştırarak eğitimde eşitsizliklerin azaltılması için atılan önemli adımlardan biri olmuştur.
geçirilmiştir. Türkiye’de Millî Eğitim Bakanlığı [MEB] tarafından 2002-2023 yılları arasında uygulanan 2002-2024 yılları arasında yürütülen bu projeler (şartlı eğitim yardımı, ücretsiz ders kitapları, taşımalı
sosyal yardımlar; eğitime erişimi kolaylaştırmayı, öğrencilerin okula devamlılığını ve başarılarını artırmayı eğitim sistemi ve ücretsiz öğle yemeği vb.); ülkenin dört bir yanındaki öğrencilerin eğitime erişimini

hedefleyen çeşitli programları içermektedir (MEB, 2023). Bu programlar neticesinde bireylerin eğitim artırmak, onları eğitim süreçlerinde desteklemek ve başarılı bir gelecek inşa etmelerine yardımcı
alma yönünde eşitliklerinin sağlanması önem arz etmektedir. olmak açısından kritik bir rol oynamıştır. Bu süreçte hayata geçirilen projeler ve gerçekleştirilen sosyal

yardımlar, eğitimin niteliğinin artırılmasında ve eğitimde fırsat eşitliğinin güçlendirilmesinde önemli bir
Türkiye’nin son yirmi iki yılında birçok açıdan farklılık ve yenilikler gerçekleşmiştir. Bunun doğal
paya sahiptir.
bir sonucu olarak sosyal yardım alanında da önemli olumlu değişimler yaşanmıştır. Birleşmiş Milletler
Kalkınma Programı (UNDP) İnsani Gelişmişlik Raporları’na bakıldığında Türkiye 2002’de “orta insani 2002 Sonrası Reformlar
gelişmiş” ülke seviyesinde iken 2009’da “yüksek insani gelişmiş” düzeyine ulaşmış ve 2019’dan beri
2002 yılından itibaren başlatılan reform süreci, öğrenci destek sistemlerinin genişlemesine ve
de “çok yüksek insani gelişmiş” ülke seviyesinde olduğu görülmektedir. Gayrisafi yurt içi hasıla (GSYH)
çeşitlenmesine yol açmıştır. Özellikle 2003 yılında uygulamaya konulan ücretsiz ders kitapları uygulaması,
içindeki sosyal yardım harcama oranları da yirmi yıllık süreçte artış göstermiştir. Bu oranın 2004’te
eğitim sistemimize önemli bir katkı sağlamıştır. Bu uygulama ile öğrencilerin eğitim materyali masrafları
yüzde 0,3 iken 2020’ye gelindiğinde üç kat artarak yüzde 1,2’ye çıkmış ve 2022’de ise yüzde 0,9 olduğu
büyük ölçüde azaltılmış ve ders kitaplarına erişim herkes için eşit hale getirilmiştir (Millî Eğitim
görülmektedir.
İstatistikleri, 2023). Bu durum da hem veli hem de eğitim sistemi açısından olumlu karşılanmaktadır.
Programlar neticesinde bu dönemde; öğrencilere burs ödemeleri, şartlı eğitim yardımları, ücretsiz Aynı dönemde hayata geçirilen şartlı eğitim yardımı programı, ailelerin çocuklarını okula göndermeleri
ders kitabı dağıtımı, taşımalı eğitim ve ücretsiz öğle yemeği gibi pek çok sosyal yardım hizmeti şartıyla düzenli olarak maddi yardım almalarını sağlamıştır. Bu program, özellikle kırsal bölgelerde
sunulmuştur. Ayrıca özel eğitime ihtiyaç duyan bireylere verilen eğitim destekleri ve taşımalı eğitim ve düşük gelirli ailelerin yaşadığı yerlerde eğitime katılım oranlarını artırmayı hedeflemiş ve başarılı
272 273
kapsamındaki öğrencilerin okullarına erişim imkânlarının artırılması gibi projelerle eğitimde fırsat eşitliği sonuçlar elde etmiştir (Sosyal Yardımlar Raporu, 2023). Ayrıca burs ve taşımalı eğitim gibi diğer sosyal
desteklenmiştir (Sosyal Yardımlar Raporu, 2023). Uluslararası karşılaştırmalarda da Türkiye’nin bu yardım projeleri de bu dönemde geliştirilmiştir. 2020 yılı itibarıyla bu yardımlardan yararlanan öğrenci
alandaki politikaları, benzer ülkelerle kıyaslanarak değerlendirilmektedir (OECD, 2022). Farklı ülkeler ile sayısı önemli bir artış göstermiştir (MEB, 2023). Böylelikle eğitimde fırsat eşitliğinin sağlanması adına bir

kıyaslandığında ülkemizde destek hizmetlerine önem verildiği görülmektedir. 2002 yılından bu yana hız adım daha atılmış denilebilmektedir.
kazanan eğitim reformları sayesinde öğrenci destek ve sosyal yardım hizmetleri hem çeşitlenmiş hem
Pandemi Sürecinde Sosyal Yardım ve Destekler
de kapsamı genişlemiştir. Bu bölümde öğrenci destek hizmetlerinin tarihsel gelişimi, bu programların
etkileri ve geleceğe yönelik hedefleri ele alınacaktır. COVID-19 pandemisi, eğitim alanında dünya genelinde büyük bir kriz yaratmıştır. Türkiye de bu
süreçte eğitimi kesintiye uğratmadan devam ettirebilmek için çeşitli sosyal yardım ve destek programları
1. Türkiye’de Öğrenci Destek ve Sosyal Yardım Sisteminin Gelişimi (2002-2024)
hayata geçirmiştir. Pandemi sürecinde okullarda yüz yüze eğitime ara verilmesiyle birlikte uzaktan
eğitim modeli uygulanmaya başlanmıştır. Bu süreçte EBA (Eğitim Bilişim Ağı) platformu ve uzaktan
Türkiye’de 2002 yılından itibaren öğrenci destek ve sosyal yardım hizmetleri alanında önemli
eğitime erişimi olmayan öğrencilere yönelik verilen tablet ve internet desteği gibi yardımlar önemli bir rol
reformlar gerçekleştirilmiş, bu süreçte eğitimde fırsat eşitliği hedefi doğrultusunda kapsamlı sosyal
oynamıştır (Millî Eğitim Bakanlığı, 2021). Ayrıca pandemi döneminde ihtiyaç sahibi ailelere yönelik maddi
yardım programları ve projeler hayata geçirilmiştir. Özellikle MEB tarafından uygulamaya konulan
yardımlar artırılmış, öğrencilerin eğitimlerine kesintisiz devam edebilmeleri sağlanmıştır. Bu süreçte
bu projeler, sadece ekonomik zorluklar yaşayan ailelere maddi destek sağlamakla kalmamış aynı